Mga Uri ng Tula Ayon sa Kaukulan
1. Mabigat – mataas ang uri. Mabigat ang tema at diwa. Ito ay isang mataas na uring pampanitikan.
(Salin sa Tagalog ni Jose Gaymaytan mula sa "Mi Ultimo Adios" ni Gat Jose Rizal)
Halimbawa ng tulang mabigat
Paalam na, sintang lupang tinubuan,
Bayang masagana sa init ng araw,
Edeng maligaya sa ami’y pumanaw
At perlas ng dagat sa dakong Silangan.
Inihahandog ko ng ganap na tuwa
Sa iyo yaring buhay na lanta na’t aba;
Naging dakila ma’y iaalay rin nga
Kung dahil sa iyong ikatitimawa.
Ang nanga sa digmaan dumog sa paglaban
Handog din sa iyo ang kanilang buhay,
Hirap ay di pansin at di gunamgunam
Ang pagkaparool o pagtagumpay.
Bibitaya’t madlang mabangis na sakit
O pakikibakang lubhang mapanganib,
Pawang titiisin kung ito ang nais
Ng baya’t tahanang pinakaiibig.
Ako’y mamamatay ngayong minamalas
Ang kulay ng langit na nanganganinag
Ibinababalang araw ay sisikat
Sa kabila niyang mapanglaw na ulap.
Kung dugo ang iyong kinakailangan
Sa ikadidilag ng iyong pagsilang,
Dugo ko’y ibubo’t sa isa man lamang
Nang gumigiti mong sinag ay kuminang.
Ang mga nasa ko, mulang magkaisip,
Magpahanggang ngayon maganap ang bait,
Ang ikaw’y makitnag hiyas na marikit
Ng dagat Silangan na nakaliligid.
Noo mo’y maningning at sa mga mata
Mapait na luha bakas ma’y wala na,
Wala ka ng poot, wala ng balisa,
Walang kadungua’t munti mang pangamba,
Sa sandaling buhay maalab kong nais
Ang kagalingan mo’t ang paiwang sulit
Ng kaluluwa king gayak ng aalis:
Ginhawa’y kamtan mo! Anong pagkarikit!
Nang maaba’t ikaw’y mapataas lamang,
Mamatay at upang mabigyan kang buihay,
Malibing sa lupang puspos ng karika’t
Sa silong ng iyong langit ay mahimlay.
Kung sa ibang araw ikaw’y may mapansin
Nipot na bulaklak sa aba kong libing,
Sa gitna ng mga damong masisinsin,
Hagka’t ang halik mo’y itaos sa akin.
Sa samyo ng iyong pagsuyong matamis,
Mataos na taghoy ng may sintang sibsib,
Bayang tumaggap noo ko ng init,
Na natatabunan ng lupang malamig.
Bayan mong ako’y malasin ng buwan
Sa liwang niyang hilano’t malamlam;
Bayan ihatid sa aking liwayway
Ang banaang niyang dagling napaparam.
Bayaang humalik ang simoy ng hangin;
Bayaang sa huning masaya’y awitin
Ng darapong ibon sa kurus ng libing
Ang buhay payapang ikinaaaliw.
Bayaang ang araw na lubhang maningas
Pawiin ang ulan, gawing pawang ulap,
Maging panganuring sa langit umakyat,
At ang aking daing ay mapakilangkap.
Bayaang ang aking maagang pagpanw,
Itangis ng isnag lubos na nagmamahal;
Kung may umalala sa akin ng dasal,
Ako’y iyo sanang idalangin naman.
Idalangin mo rin ang di nagkapalad,
Na nangamatay na’t yaong nanganhirap
sa daming pasakit, at ang lumalangap
naming mga ina luhang masaklap.
Idalangin sampo ng bawa’t ulila
at nangapipiit na tigib ng dusa;
idalangin mo ring ikaw’y matubos na
sa pagkaaping laong binata.
Kung nababalot na ang mga libingan
Ng sapot na itim ng gabing mapanglaw,
at wala ng tanod kundi pawing patay,
huwang gambalain ang katahimikan.
Pagpitagan mo ang hiwagang lihim,
at mapapakinggan ang tinig marahil,
ng isang saltero: Ito nga’y ako ring
inaawitanka ng aking paggiliw.
Kung ang libingan kong limot na ang madla
ay wala nang kurus at bato mang tanda
sa nangangabubukid ay ipaubayang
bungkali’t isabog ang natipong lupa.
Ang mga abo ko’y bago pailanglang
mauwi sa wala na pinaggalingan,
ay makalt munag parang kapupunanng
iyong alabok sa lupang tuntungan.
Sa gayo’y walaa ng anoman sa akin,
na limutin mo ma’t aking lilibutin
ang himpapawid mo kaparanga’t hangin
at ako sa iyo’y magiging taginting.
Bango, tinig, higing, awit na masaya
liwanag aat kulay na lugod ng mata’t
uulit-ulitin sa tuwi-tuwina.
Ako’y yayao na sa bayang payapa,
na walang alipi’t punoing mapang-aba,
doo’y di nanatay ang paniniwala
at ang naghahari Diyos na dakila.
Paalam anak, magulang, kapatid,
bahagi ng puso’t unang nakaniig,
ipagpasalamat ang aking pag-alis
sa buhay na itong lagi ng ligalig.
Paalam na liyag, tanging kaulayaw,
taga ibang lupang aking katuwaan,
paaalam sa inyo, mga minamahal;
mamatay ay ganap na katahimikan.
ni Jose Corazon De Jesus
Sa dilim ng gabi’y may gintong nalaglag,
may apoy, may ilaw, galing sa itaas;
at dito sa lupa noong pumalapag,
nahulog sa bibig ng isang bulaklak.
Ang sabi ng iba’y kalulwa ng patay,
luha ng bituin, anang iba naman.
Lalo na’t sa gabi ay iyong matanaw
tila nga bituing sa langit natanggal.
Bituin sa langit at rosas sa hardin,
parang nagtipanan at naghalikan din;
nang di na mangyaring sa umaga gawin,
ginanap sa gabi’y lalo pang napansin.
Katiting na ilaw ng lihim na liyag,
sinupo sa lupa’t tanglaw sa magdamag;
ito’y bulalakaw ang dating pamagat,
posporo ng Diyos sa nangaglalakad.
Kung para sa aking taong nakaluhod
at napaligaw na sa malayong pook,
noong kausapin ang dakilang Diyos
ay sa bulalakaw lamang nagkalugod.
Sampalitong munti ng posporong mahal
kiniskis ng Diyos upang ipananglaw;
nang ito’y mahulog sa gitna ng daan,
nakita ang landas ng pusong naligaw!
Ito’y bulalakaw, ang apoy ng lugod,
na nagkanlalaglag sa lupang malungkot.
May nakikisindi’t naligaw sa pook:
Aba, tinanglawan ng posporo ng D’yos.
2. Pampagkakataon o pang-okasyon - ito ay mga tulang pambigkasan na ginagamit sa koronasyon, luksang lamayan, mga kaarawan at mga pagdiriwang ng bayani at araw ng pangilin.
Halimbawa ng tulang pampagkakataon o pang-okasyon
Ito ay isang maligayang araw
Dahil ito'y ang iyong kaarawan,
Wag mo kalimutan ang iyong ilaw
ikaw ang aming gabay sa daanan,
HInding hindi ko makakalimutan
Ang araw na tayo'y may kaligayahan,
Memorya na ito'y aking ingatan
'Di mahalintulad ang kasiyahan
Dahil sayo ako'y may natutunan
Na wag **** tigilan ang kasiyahan,
Ito din ang iyong pagsisisihan
Parang araw na puno ng kariktan,
Itong araw na ikaw ay masaya
kahit isang lungkot, walang makita,
Dapat ang iyong araw ay di masira
Nakakasira sa iyong kay ganda,
Walang sinuman ay isang perpekto
Sa aking paningin ika'y kompleto,
Hindi mo kailangang magpabago
Dahil masaya na ako sa iyo,
Masaya kami kapag kasama ka
Na kalokohan **** nakakatuwa,
Mga tuwaan na nakakahawa
Na kinalalabasan ay himala,
Ikaw pa din ang bituin sa dilim
Nagbibigay sa taong may kulimlim,
Ang mga tawanan na walang tigil
Mga saya na madaling mapansin,
Itong panahon ay muling aahon
Walang rason para ika'y matakot,
Walang panahon para tumalikod
Dahil hindi ito ang iyong desisyon,
Sana natuwa ka sa 'king regalo
Binigay ko dito ang aking buo,
Hindi kayang ikumpara sa ginto
Dahil hindi ito isang trabaho,
Ito'y ginawa ko sa aking gusto
Na sana walang mangyaring magulo,
Itong tula ay para lang sa iyo
'Di ko magawa para sa iba 'to.
Dapat lahat ay palaging masaya
Para walang madulot na problema,
Ang panahon ay lalong gumaganda
Kapag lahat may magandang balita,
Ikaw ang may dulot ng kasiyahan
Na punong puno ng kaligayahan,
Hindi dapat itong pinagdudahan
Parang araw tayo'y nagkakitaan,
Walang saya kapag may kakulangan
Dahil lahat ay walang kahulugan,
Katulad ng masayang kaarawan
Walang silbe kapag ika'y nawalan.
Alay mo ang iyong buhay para sa bayan
Upang makamtan ang katahimikan
Maprotektahan ang sambayanan
Sa mga malulupit na dayuhan
Sariling pamilya ay iyong iniwan
Kahit umiiyak ang mag-ina sa iyong paglisan
Isinantabi ang sariling kaligayahan
Ibubuwis ang buhay hindi lang sa iilan
Ikaw ang aming bagong bayani
Serbisyo mo, sa puso mo'y namayani
Upang mapayapang Pilipinas ay maghari
Ligtas ako, sila, lahat kami
Gusto ko mang sabihin na 'yong lisananin
Upang pamilya mo ay iyong mapansin
Pwesto mo sa digmaan ay importante
Kaligtasan naming lahat, sa iyo nakabase
Panalangin ko sana ay dinggin
Na ikaw ay ligtas, kasamahan mo rin
Upang sa katapusan ng iyong laban
Mga sabik mong anak, iyong mahagkan
Salamat sa iyo,
Ito ang sambit ng aming puso
Salamat sa iyo,
Bayaning mga Sundalo.
3. Magaan – hindi gaanong mataas ang uri. Madaling isipin at karaniwan sa mga bugtungan at tulang pambata.
Halimbawa ng tulang magaan
(Mula sa Samu't Saring Tula,/Poetry and others. https://www.facebook.com/915675178566185/
(i)
Tayo ngayon ay magbugtungan
Sagot nito'y palaisipan
Isipin wag kang magmadali
Ng sa sagot di magkamali.
(ii)
Ibibigay ang limang bugtong
Susubukin ang marurunong
Pwedeng isagot kahit ano
Depende sa naiisip nyo.
(iii)
1.May katawan at merong ulo
Pwedeng dilaan pag ginusto
Pisilin mo ng dahan-dahan
Kung gusto mo itong labasan.
(iv)
2.Tumatayo ay walang paa
Laki at sukat iba-iba
Merong buhok ay walang mukha
Walang mata ay lumuluha.
(v)
3.Tumitigas na parang bakal
Lumalambot kapag nagtagal
Mainit ay di kumukulo
Pwedeng sipsipin mo't isubo.
(vi)
4.Merong buhok kahit di tao
Maalat-alat lasa nito
Laman ay laging natatakpan
Namamasa kapag nabuksan.
(vii)
5.Ginagamit ito ng madla
Meron nito kahit na bakla
Nakukuha to sa lalaki
Pwedeng gamitin ng babae.
(viii)
Marahil ngayo'y alam nyo na
Sagot sa bugtong na lilima
Wag lang haluan ng marumi
Limang bugtong ay hindi berde.
(ix)
Pwede ngang tama, pwedeng mali
Subukan nyo baka sakali
Napapangiti na yong iba
Sa sagot nilang kakaiba.
ni Al Q. Perez
(Mula sa https://www.tagaloglang.com)
Kaibigang tunay ay laging matapat,
ang tulong ay laan sa lahat ng oras.
Siya ay mabait at saka marangal
sa lahat ng saglit ay maaasahan.
Sa pangangailangan, siya’y laging handa
nang ang kaibiga’y hindi mapahiya.
Siya’y nakalaan kahit na magtiis
upang mapagbigyan, katotong matalik.
Kaibigang lubos, kaibigang tapat
ay kayamanan din ang nakakatulad.
