Ano ang tula?
Ang tula ay isang anyo ng sining o panitikan na naglalayong maipahayag ang damdamin sa malayang pagsusulat. Ito ay isang piraso ng makasining na panulat kung saan ang pagpapahayag ng mga damdamin at ideya ay binibigyan ng kasidhian partikular na sa sistema ng pagbasa o diction, ritmo, at mga imahe.
Ano-ano ang mga elemento ng tula?
Ang mga pangkaraniwang elemento ng tula ay ang mga sumusunod:
1. Sukat (Meter) - tumutukoy sa sukat ng taludtod (line) sa 1 saknong; bilang ng pantig (syllable) sa bawa't taludtod. Ang bawat linya sa tula ay dapat sumunod sa istrakturang ito. Ang isang tula ay binubuo ng mga bloke ng mga linya, na nagpapahiwatig ng isang solong hibla ng pag-iisip. Sa loob ng mga bloke na iyon, kailangang isama ang isang istraktura ng mga pantig na sumusunod sa ritmo. Ito ang metro o metrical form ng tula.
Ang sukat ay binubuo ng dalawang bahagi: a.Ang bilang ng mga pantig b. Isang pattern ng pagbibigay diin sa mga pantig na iyon
2. Saknong (Stanza) - grupo ng mga salita o taludtod sa isang tula. Ang isang partikular na saknong ay may isang tukoy na metro, scheme ng tugma, atbp. Batay sa bilang ng mga linya, ang mga saknong ay pinangalanan bilang couplet (2 linya), Tercet (3 linya), Quatrain (4 na linya), Cinquain (5 linya), Sestet ( 6 na linya), Septet (7 linya), Octave (8 linya).
3.Tugma (Rhyme) - pagkakaparehas ng tunog sa huling bahagi ng isang taludtod. Kapag sumulat ka ng tula na may tugma, nangangahulugan ito na ang mga huling salita o tunog ng mga linya ay tumutugma sa bawat isa sa ilang anyo. Hindi lahat ng tula ay may tugma. Malayang taluturan o free verse ang tawag sa isang tulang walang sinusunod na tugma.
4. Iskema ng Tugma (Rhyme Scheme)- Bilang pagpapatuloy ng tugma, ang iskema ng tugma ay isa rin sa mga pangunahing elemento ng tula. Sa mga simpleng salita, tinukoy ito bilang pattern ng tula. Alinman sa mga huling salita ng una at pangalawang linya ay tumutugma sa bawat isa, o ang una at ang pangatlo, pangalawa at ang pang-apat at iba pa. Ito ay tinukoy ng mga alpabeto tulad ng aabb (Unang linya katugma ng ika-2, ika-3 linya sa ika-4); abab (ika-1 sa ika-3, ika-2 sa ika-4); abba (ika-1 sa ika-4, ika-2 sa ika-3), atbp.
5. Ritmo (Rhythm) - ito ang musikang ginawa ng mga pahayag ng tula, na kinabibilangan ng mga pantig sa mga linya. Ang pinakamagandang paraan ng pag-unawa dito ay basahin nang malakas ang tula, at maunawaan ang binibigyang diin at hindi ng mga syllable.
6. Tema (Theme) - Ito ang tungkol sa tula. Ang tema ng tula ay ang sentral na ideya na nais iparating ng makata. Maaari itong isang kwento, o isang pag-iisip, o isang paglalarawan ng isang bagay o ibang tao; anumang bagay na tungkol sa tula.
7. Simbolismo (Symbolism) - Kadalasan ang mga tula ay naghahatid ng mga ideya at kaisipan gamit ang mga simbolo. Ang isang simbolo ay maaaring tumayo para sa maraming mga bagay nang sabay-sabay at hahantong sa mambabasa sa isang sistematiko at nakabalangkas na pamamaraan ng pagtingin sa mga bagay. Kadalasan isang simbolo na ginamit sa tula ang gagamitin upang lumikha ng ganoong epekto.
8. Imahen (Imagery) - isa ring mahalagang sangkap ng isang tula. Ang aparatong ito ay ginagamit ng makata para sa mga mambabasa na lumikha ng isang imahe sa kanilang imahinasyon. Umaapila sa limang pandama ang isang imahe. Halimbawa, kapag naglalarawan ang makata ng isang bulaklak na pulang-pula, isang imahe ng isang pulang bulaklak ang agad na nilikha sa isip ng mga mambabasa.
9. Karikatan - maririkit na salita na ginagamit upang masiyahan ang mga mambabasa.
10. Talinhaga (Figure of speech) - natatagong kahulugan ng tula. Mga tayutay ang madalas na ginagamit dito.
Pag-aralan natin ang tula ni Teodoro E. Gener sa ibaba:
Ang bato, kung batong sinlambot ng luha,
Sa palad ng tao’y tatalsik, tatama.
1. Sukat
Ang tulang "Maliit na Bato" ni Teodoro E. Gener ay may apat na taludtod sa bawa't saknong.
Halimbawa:
(2) Ang bato, kung batong sinlambot ng luha,
(3) Sa palad ng tao’y tatalsik, tatama.
Ang bawat taludtod o linya ay may 12 pantig.
Halimbawa:
Di ko akalaing yaong munting bato Na tinatapakan ng sino mang tao,
Di(1) ko(2) a(3) ka(4) la(5) ing(6) ya(7) ong(8) mun(9) ting(10) b (11) to(12) Na(1) ti(2) na(3) ta(4) pa(5) kan(6) ng(7) si(8) no(9) mang(10) ta(11) o(12),
2. Saknong Dahil may apat na taludtod o linya sa isang saknong, ito ay tinatawag na Quatrain sawikang Ingles
3. Tugma
May tugma ang bawa't saknong ng kanyang tula.
Halimbawa:
Nang aking ipukol ay tumama naman Sa lalong malaking bato sa may pampang; Sa lakas ng tama’y dagling umilandang, Nagbalik sa aki’t ako ang nasaktan
4. Iskema ng Tugma
abba
Sa lalong malaking bato sa may pampang;
Sa lakas ng tama’y dagling umilandang,
Nagbalik sa aki’t ako ang nasaktan
Halimbawa:
batong sinlambot ng luha (Simile)
