(Hango sa http://tl.answers.com/Q/Ano_ang_mga_uri_ng_pangungusap_ayon_sa_gamit)
A. Ayon sa tungkulin
1 . Mga pangungusap na eksistensyal - nagpapahayag ng pagkamayroon ng isa o higit pang tao, atbp. Pinangungunahan ito ng may o mayroon. Halimbawa: Mayroon daw patimpalak sa plasa.
2. Mga pangungusap na pahanga - nagpapahayag ng damdaming paghanga. Halimbawa: Nakakaaliw ang pagsasayaw nila!
3. Mga sambitlang - tumutukoy sa mga iisahin o dadalawahing pantig na nagpapahayag ng matinding damdamin. Halibawa: Nakupo!
4. Mga pangungusap na pamanahon - nagsasaad ng oras o uri ng panahon. Halimbawa: Huli ka na.
5. Mga pormularyong panlipunan - mga pagbati, pagbibigay-galang, atbp. na nakagawian na sa lipunang Pilipino. Halimbawa: Magandang gabi po.
B. Ayon sa gamit
Ang pangungusap ay may apat na uri ayon sa gamit. Ang mga ito ay:
1. Ang Paturol na pangungusap ay tinatawag ding pasalaysay. Ito'y nagsasalaysay ng isang katotohanan o pangyayari. Ito ay binabantasan ng tuldok.
Halimbawa:
Si Andres Bonifacio ay ang Ama ng Katipunan.
2. Ang pangungusap na Patanong ay nagpapahayag ng pagtatanong o pag-uusisa. Ito'y gumagamit ng tandang pananong.
Halimbawa:
May pasok ba bukas?
3. Ang pangungusap na Pautos ay nagpapahayag ng pag-uutos. Ito'y gumagamit ng tuldok tulad ng pasalaysay.
Halimbawa:
Magdala kayo ng lapis at papel bukas.
4. Ang pangungusap na Padamdam ay nagpapakilala ng isang matinding damdamin ng pagkabigla, pagkainis o pagkagalit. Ito'y gumagamit ng tandang pandamdam.
Halimbawa
Naku! May ahas sa puno!
C .Ayon sa kayarian
Ang pangungusap ay may apat na kayarian: payak, tambalan, hugnay at langkapan.
1. Ang Payak na pangungusap ay nagpapahayag ng iisang kaisipan. Maaaring nagtataglay ng payak o tambalang simuno at panaguri. May apat itong kayarian: payak na simuno at payak na panaguri; payak na simuno at tambalang panaguri; tambalang simuno at payak na panaguri; at tambalang simuno at tambalang panaguri.
Mga halimbawa:
* Ang pamahalaan ay masigasig sa mabilisang pagsugpo ng kriminalidad sa bansa.
* Ang mga lalaki at babae ay naghahanda ng palatuntunan para sa darating na pista.
* Ang aming pangkat ay naglinis ng mga kalye at nagpinta ng mga pader sa paaralan.
* Ang mga guro at mag-aaral ay aawit at sasayaw para sa pagdiriwang ng Buwan ng Wika.
2. Ang Tambalang Pangungusap ay binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapag-iisa:
Halimbawa:
a. Nagtatag ng isang samahan sina Arnel at agad silang umisip ng magandang proyekto para sa mga kabataan ng kanilang pook.
b .Maraming balak silang gawin sa Linggo: magpapamigay sila ng pagkain sa mga batang lansangan, magpapadala sila nga mga damit sa mga batang ulila saka maghahandog sila ng palatuntunan para sa mga maysakit sa gabi.
3. Ang Hugnayang Pangungusap ay binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at isa o dalawang sugnay na di-makapag-iisa.
Halimbawa:
1. Gaganda ang iyong buhay kung susunod ka sa mga pangaral ng inyong magulang.
2. Ang batang na putol ang mga kamay ay mahusay gumuhit.
4 . Ang langkapang pangungusap ay binubuo ng dalawa o mahigit pang sugnay na makapag-iisa at dalawa o mahigit pang sugnay na di-makapag-iisa.
Halimbawa:
a. Ang buhay sa mundo ay pansamantala lamang kaya't dapat na tayo ay magpakabuti upang makamit ang kaligayahan sa kabilang buhay.
b. Nahuli na ang mga masasamang-loob kaya't payapa na kaming nakatutulog sa gabi, kasi sila lamang ang gumugulo sa amin.
c. Ang mga bayani natin ay namuhunan ng dugo upang makamtan ang kalayaan nang ang bayan ay matahimik at lumigaya.
